I. Wstęp
1. Zacieranie granic miedzy dobrem i złem.
Metody, których nie można zaakceptować z punktu widzenia etyki katolickiej przemycane są pod pozorem dobra: leczenia, zapobieganiu chorobom, zapobieganiu wadom genetycznym u potomstwa.
POZORNIE DOBRE WIADOMOŚCI
?Leczenie niepłodności?* powinno być szeroko promowane i finansowane ze środków publicznych.
?Umożliwiamy rodzicom obciążonym wadami genetycznymi urodzenie zdrowych dzieci?**
?Wprowadzamy nowe metody leczenia dotąd nie uleczalnych chorób degeneracyjnych dzięki zastosowaniu komórek macierzystych?***
______________________________________________________________________________
*Jako ?leczenie niepłodności? proponuje się zapłodnienie in vitro, i jego odmiany (ICSI intra cytoplasmatic sperm injection - mikromanipulacje)
**Pod hasłem ?Umożliwienia rodzicom obciążonym wadami genetycznymi posiadania zdrowych dzieci? oferowana jest diagnostyka przedimplantacyjna.
***?Nowe metody leczenia dotąd nie uleczalnych chorób degeneracyjnych dzięki komórkom macierzystym? mają się sprowadzać do badań i leczenia za pomocą zarodkowych komórek macierzystych, oraz z klonowania terapeutycznego.
Wielu mających dobre intencje ludzi bywa w ten sposób zwodzonych.
2. Czego wobec tego powinniśmy bronić?
Celem mojej prelekcji jest dostarczyć Słuchaczom argumentów do obrony dobra.
Rolą doradców rodzinnych jest pociągnąć, zachwycać dobrem, wskazać granice, wskazać drogę.
Dobro osoby - (Argument personalistyczny) GODNOŚĆ OSOBY.
W małżeństwie jest przekaz Boga.
Bóg pozwala zjednoczyć się małżonkom w jedno ciało, dzięki miłości osób. Nadaje małżonkom godność. Godność osób. Tylko z miłości osób - małżonków może powstać dziecko - osoba obdarzona godnością.
Dziecko jest darem Boga, a nie czymś co się należy. Dziecko nie jest rzeczą. Nie można go chcieć.
3. Granica dobra i zła
Złem jest myślenie antykoncepcyjne.
- Myślenie antykoncepcyjne doprowadziło do oddzielenia aktu małżeńskiego od płodności.
Może być ?miłość? bez płodności.
Wobec tego może być także ?płodność? bez miłości. - Przy takim rozdzieleniu miłości od płodności niełatwo jest zrozumieć, co złego jest w sztucznym zapłodnieniu i w antykoncepcji.
- Myślenie antykoncepcyjne prowadzi do traktowania osoby jako rzeczy, przedmiotu użycia.
Dobrem jest płodna miłość.
Naszym obowiązkiem jest ukazywać piękno aktu małżeńskiego jako jedynego godziwego miejsca do poczęcia nowego człowieka - owocu miłości.
Dziecko ma prawo być owocem małżeńskiego aktu miłości.
Integralność osoby ludzkiej - ciała i duszy nie pozwala na manipulacje genetyczne, eksperymenty na embrionach.
4. Polemika o etyce traci z oczu główny wątek - piękno płodnego aktu małżeńskiego.
Zmienił się główny nurt polemiki etycznej.
Leczenie niepłodności z badaniem nasienia, ze sztuczną inseminacją przestało być uważane przez wykonujących je za kontrowersyjne.
W Polsce dyskusja toczy się wokół uznawania ochrony prawnej zarodka.
Mało kto zadaje pytanie, czy ktokolwiek jest uprawniony w laboratorium powołać człowieka do istnienia.
Ginekolodzy stawiają pytanie: "Jakie mamy spełnić warunki, żeby sztuczne zapłodnienie zostało uznane przez Kościół?"
"Zgadzamy się, że rozmrożenie zamrożonych zarodków było złe, klonowanie jest złe ... . My tylko zbliżamy do siebie plemnik i komórkę jajową, reszta dzieje się w sposób naturalny."
5. Jeden z serwisów internetowych dla par niepłodnych podaje ?18 sposobów, żeby stworzyć dziecko?
1. Pierwszy sposób to naturalne współżycie.
Oferta klinik ?leczenia niepłodności? w Europie i na świecie obejmuje pozostałe 17 metod.
(Tutaj zaczyna się ?równia pochyła?. Odejście od przekazywania życia wyłącznie w akcie małżeńskim otwiera stopniowo drogę do coraz głębszych ingerencji w początek życia.)
2. Sztuczne unasienienie matki nasieniem partnera
3. Sztuczne unasienienie matki nasieniem dawcy
4. Sztuczne unasienienie matki zastępczej nasieniem dawcy
5. Zapłodnienie in vitro z użyciem komórki jajowej i nasienia partnerów
6. Zapłodnienie in vitro z mikromanipulacją ICSI (Intra Cytoplasmatic Sperm Injection)
7. Zapłodnienie in vitro z użyciem zamrożonego zarodka
8. Zapłodnienie in vitro z diagnostyką przedimplantacyjną
9. Zapłodnienie in vitro z użyciem komórki jajowej kobiety - dawcy
10. Zapłodnienie in vitro z użyciem nasienia dawcy
11. Zapłodnienie in vitro z użyciem komórki jajowej kobiety -dawcy i nasienia dawcy
12. Zapłodnienie in vitro matki zastępczej z użyciem komórki jajowej i nasienia partnerów
13. Zapłodnienie in vitro matki zastępczej z użyciem komórki jajowej kobiety -dawcy
14. Zapłodnienie in vitro matki zastępczej z użyciem nasienia dawcy
15. Zapłodnienie in vitro matki zastępczej z użyciem nasienia przyszłego ojca dziecka.
16. Zapłodnienie in vitro matki zastępczej z użyciem komórki jajowej kobiety -dawcy i nasienia dawcy (dziecko ma ?pięcioro rodziców?)
17. Transfer cytoplazmy
18. Transfer jądra komórkowego i klonowanie.
II. ?Leczenie niepłodności?
1. Sztuczna inseminacja IUI
SZTUCZNE UNASIENIE (INSEMINACJA) Intrauterine Insemination (IUI)
Metody:
AIH ? inseminacja nasieniem męża
AID ? inseminacja nasieniem anonimowegodawcy (z banku spermy)
Wprowadzenie spreparowanego nasienia do macicy kobiety.
2. Techniki rozrodu wspomaganego
Assisted Reproductive Technology (ART)
ZAPŁODNIENIE POZUSTROJOWE
zapłodnienie in vitro (IVF in vitro fertilisation) ?z probówki?
zespół procedur:
- uzyskania komórek płciowych żeńskich (jajeczek z jajników) i męskich (plemników). Podawanie hormonów (stymulacja) przez kilka miesięcy, pobranie komórek jajowych przez nakłucia jajnika pod kontrolą USG.
- zapłodnienie komórek jajowych plemnikami pozaustrojowo, czyli poza organizmem kobiety ?prokurowanie zarodka?.
- sprawdzenie jakości zarodka, hodowla
- przeniesienie zarodków do macicy ?transfer?, by przynajmniej jeden z nich mógł się tam zagnieździć.
Jednorazowo przenosi się do macicy zwykle dwa lub trzy zarodki.
W wyniku zapłodnienia próbuje się uzyskać większą niż 3 liczbę zarodków, pozostałe zamraża się.
W około 70% za pierwszym razem nie udaje się uzyskać ciąży, wówczas do następnych zabiegów wykorzystuje się te zamrożone zarodki.
Skuteczność metody
- W całej populacji u co piątej pary można postawić diagnozę niepłodności małżeńskiej, ponieważ przynajmniej jedno z rodziców ma kłopoty z płodnością.
20 - 30 % kobiet z takich par może urodzić dziecko w wyniku technik wspomaganego rozrodu. W zapłodnieniu pozaustrojowym dość łatwo jest uzyskać zarodek, znacznie trudniej o dalszy rozwój ciąży. Manipulacja zarodkami niesie ryzyko uszkodzenia, początkowo niewidoczne wady zarodka ujawniają się w trakcie jego rozwoju. Wtedy obumiera.
MIKROMANIPULACJE (ICSI)
Wstrzyknięcie pojedynczego plemnika do wnętrza komórki jajowej przy użyciu mikromanipulatora i mikropipety pod mikroskopem.
Przed mikromanipulacją konieczne wykonanie badań genetycznych u rodziców (niepłodność może być spowodowana wadą genetyczną, wtedy niepłodność w naturalny sposób zapobiega powstaniu potomstwa z wadami. Wprowadzając plemnik do komórki jajowej lekarz wywołuje powstanie potomnego organizmu z wadą, który w naturze nie powstałby.)
Wskazanie:
Mikromanipulacja bywa skuteczniejsza niż traddycyjna metoda in vitro także przy nasieniu dobrej jakości.
3. Historia metody ?in vitro? (Historia ?równi pochyłej?)
- Od poczęcia 10 listopada 1977 w klinice w Oldham i urodzenia Louis Brown w do dziś około dwa miliony dzieci na świecie urodziło się w wyniku zapłodnienia pozaustrojowego. W Wielkiej Brytanii metodę wprowadzili w życie położnik i biolog - Patrick Steptoe i Robert Edwards.
- W Polsce do 2003 roku dzieci urodzonych w wyniku zapłodnienia pozaustrojowego było około 4000.
-W Polsce w ostatnich latach pod wpływem starań klinik wspomaganego rozrodu pojawiły się projekty refundowania zabiegów zapłodnienia pozaustrojowego.
- Od 1984 wykorzystuje się do wszczepienia do macicy zamrożone zarodki (pierwsza dziewczynka urodziła się w Australii)
- Zarodki zaczęto wszczepiać ?zastępczym matkom?, których rolą jest jedynie donoszenie ciąży i urodzenie innej parze dziecka (w 1986 w USA zastępcza matka przegrała proces o prawo do urodzonego przez siebie dziecka).
- Kobiety, od których nie można uzyskać komórki jajowej zostają matkami przez wszczepienie zarodka powstałego z komórki jajowej innej kobiety (w 1994 roku 62-letnia Rosanna Derlla Corte stała się matką dzięki komórce jajowej dawcy).
- W 2001 roku urodziła dziecko 51-letnia lesbijka, którego biologicznym ojcem jest jej rodzony brat. Wszczepiono jej zarodek powstały z zapłodnionej pozaustrojowo (nasieniem brata) komórki jajowej pochodzące od innej kobiety.
Samotne matki z wyboru
Kobiety pragnące żyć samotnie i mieć własne dzieci poddają się zabiegom rozrodu wspomaganego e celu zajścia w ciążę bez kontaktu z ojcem dziecka.
4.Diagnostyka zarodka przed implantacją, preimplantation genetic diagnosis (PGD)
W 2000 roku w Wielkiej Brytanii po raz pierwszy urodził się chłopiec z wyselekcjonowanego embrionu (spośród kilku powstałych w trakcie zapłodnienia in vitro). Kryterium wyboru była genetyczna zgodność z jego sześcioletnią, chorą na anemię Fanconiego siostrą, którą uratować mógł jedynie przeszczep szpiku. Rodzina Nashów przyjechała w tym celu z USA, gdzie tego rodzaju praktyki są zabronione.
W tym samym roku brytyjskie małżeństwo Alan i Louise Masterton wystąpiło do sądu o zgodę na uchylenie zakazu wyboru płci potomstwa. Mają już czterech synów a ich jedyna córka zginęła w pożarze. W celu urodzenia dziewczynki należy wykonać selekcję embrionów powstałych z zapłodnienia pozaustrojowego. Rodzice zakładają, że nie użyją zarodków płci męskiej.
Eliminacja embrionów z wadami
W Wielkiej Brytanii wkrótce otwarta zostanie pierwsza klinika, w której będzie można ?zamówić? specjalnie zaprojektowane dziecko. Lekarze powołają je do życia za około 6 tys. funtów. Klinika oferuje usługę ?odsiewu embrionów dziedziczących choroby genetyczne?
5. Transfer jądra komórkowego.
Jądro komórkowe z komórki jajowej przyszłej matki wstrzykuje się do pozbawionej jądra komórkowego komórki jajowej młodej kobiety - dawcy. Tak spreparowaną komórkę jajową zapładnia się plemnikami i wprowadza się do macicy
Ma pomóc starszym matkom, których komórki jajowe są mniej zdolne do zapłodnienia i prawidłowego rozwoju.
Lub gdy matka jest nosicielką chorób związanych z mitochondriami zawartymi w cytoplazmie.
6. Wpływ zapłodnienia pozaustrojowego i mikromanipulacji na zdrowie poczętych w ten sposób dzieci.
- Ryzyko: wady wrodzone 2,7%
- Anomalie chromosomowe 0,5%
Prokuruje się ciążę, które są nieprawidłowe ? nienajlepszy plemnik.
Liczba wad nie różni się jednak od normalnych poczęć u podobnej populacji rodziców ( w tym wieku, obciążonych potencjalnymi wadami genetycznymi i chorobami).
Więcej jest ciąż wielopłodowych i porodów przedwczesnych.
Wpływ na płodność:
większość potomstwa żeńskiego nie powinno mieć obniżonej płodności jeśli przyczyną niepłodności matki było mechaniczne uszkodzenie jajowodów.
Natomiast synowie i wnuki osób, które zostały rodzicami dzięki mikromanipulacji, mogą mieć obniżoną płodność. Ponieważ część niepłodnych mężczyzn, która w tej chwili korzysta z mikromanipulacji, ma nieprawidłowe plemniki z powodu mikroskopijnych uszkodzeń męskiego chromosomu Y, które się dziedziczy.
7. Skuteczność leczenia niepłodności metodami technik wspomaganego rozrodu wynosi globalnie 30%
Skuteczność:
- w zespole policystycznych jajników 50%
- gdy przyczyna leży po stronie mężczyzny 15%
Co najmniej około 50% niepłodnych par mimo leczenia nie udaje się urodzić dziecka.
III. Eksperymenty w dziedzinie zapłodnienia pozaustrojowego i badania nad zarodkami:
1. Klonowanie terapeutyczne.
Zarodki ludzkie, które pozostają niewykorzystane po zapłodnieniu pozaustrojowym są wykorzystywane do eksperymentów - klonowania i tworzenia embrionalnych komórek macierzystych (ES embriotic stem cells). Klonowanie polega na usunięciu jądra komórkowego z zarodka (co jest równoznaczne z unicestwieniem jego istoty jako organizmu) i wprowadzeniu jądra komórkowego osobnika dorosłego w celu sklonowania go.
Z takiej sklonowanej komórki, która dzieli się można uzyskać komórki macierzyste mogące być źródłem różnych tkanek. Są próby wykorzystania do przeszczepów hodowanych w laboratorium tkanek z komórek zarodkowych uzyskanych z klonowania biorcy, czyli zgodnych antygenowo .
Chorobami, w których można by potencjalnie wszczepiać chorym tkanki wyhodowane ze sklonowanych komórek to choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, rozległe oparzenia, cukrzyca, choroby serca i nerek, zaćma.
Zgodnie z tą tendencją pojawiły się propozycje potraktowania embrionu ludzkiego jako zmarłego dawcy organów (np. podczas debaty "Komórki macierzyste - życie za życie?" zorganizowanej w Ministerstwie Nauki i Informatyzacji w roku 2003 i 2004)
2. Klonowanie reprodukcyjne.
Powszechnie uważane za nieetyczne. Co jakiś czas pojawiają się jednak doniesienia o eksperymentach i próbach (udanych?) sklonowania reprodukcyjnego zarodka ludzkiego, czyli usunięcia z zarodka jego materiału genetycznego (zniszczenie go jako organizmu ludzkiego) i zastąpienie materiałem genetycznym innej, dorosłej osoby.
W efekcie taki zarodek wprowadzony do macicy po porodzie byłby sztucznie stworzonym organizmem będącym genetyczną repliką (klonem) osoby od której pobrano materiał genetyczny.
3. Eksperymenty na zarodkach ludzkich
Rada Europy wezwała państwa członkowskie do ograniczenia wykorzystania embrionów lub płodów ludzkich wyłącznie do celów terapeutycznych. Uchwaliła również zakaz nadużywania i manipulowania technikami genetycznymi, a w szczególności wykonywania takich eksperymentów genetycznych jak tworzenie identycznych istot ludzkich przez klonowanie, implantacji embrionów ludzkich do zwierząt i odwrotnie, łączenia gamet ludzkich i zwierzęcych, tworzenie chimer lub hybryd w oparciu o ludzki materiał genetyczny, ektogenezy, czyli tworzenia samodzielnej istoty poza organizmem kobiety, prowadzenia badań naukowych na zdolnych do życia embrionach ludzkich, utrzymywania przy życiu embrionów in vitro po 14 dniach od zapłodnienia.
W celu wykorzystania zarodków do eksperymentów, eliminacji zarodków nie spełniających wymaganych kryteriów założonych dla przyszłego dziecka wprowadzono fałszywe pojęcie ?pre-embrionu?, użyte w ustawie o technikach rozrodu wspomaganego. Pre-embrionem ? według tekstu ustawy ? jest embrion przed 14 dniem życia (który niczym istotnym nie różni się od embrionu po 14 dniu życia).
Ludzki embrion posiada mniejszą ochronę prawną niż embriony niektórych gatunków zwierząt chronionych.
Eksperymenty na ludzkich zarodkach
- zastosowanie komórek macierzystych w celach leczniczych
- dalsze badania nad nowymi zastosowaniami
Źródłem pozyskiwania komórek macierzystych są embriony ludzkie ulegające przy procesie pozyskiwania tych komórek zniszczeniu lub uszkodzeniu.
Do badań nad zarodkowymi komórkami macierzystymi używa się ludzkich zarodków powstałych przy zapłodnieniu pozaustrojowym, a także tkanki płodów pochodzących z aborcji.
Badania zarodków wiążą się z uniemożliwieniem ich dalszego rozwoju jako samodzielnego organizmu.
Zachęca się także młode kobiety, aby zostały dawczyniami komórek rozrodczych do celów eksperymentów biotechnologicznych. Jest to narażanie ich na ryzyko wyłącznie dla celów doświadczalno-naukowych.
?Kobieta może umrzeć wskutek powikłań towarzyszących zabiegowi pobierania komórek rozrodczych, albo cierpieć na nieodwracalną bezpłodność. Długookresowy efekt działania na organizm preparatów użytych do wywołania owulacji mnogiej jest ciągle jeszcze nieznany - powiedziała Josephine Quintavalle reprezentująca Comment on Reproductive Ethics. ?Żadne z tych zastrzeżeń nie dociera jednak do naukowców eksperymentujących z komórkami rozrodczymi, a przecież wszelkie doświadczenia medyczne muszą uwzględniać przewagę korzyści nad kosztami.?
IV. Zakończenie
1. Wskazanie właściwej drogi
- Leczyć niepłodność bez ingerencji w świętość aktu małżeńskiego (jest wiele sposobów zgodnych z nauką Kościoła)
- Badać komórki macierzyste dorosłe i z krwi pępowinowej.
- Modlić się i wychowywać młodzież, doradców, naukowców, lekarzy, ginekologów.
- Wspierać działania parlamentarzystów broniących życia w UE, w poszczególnych państwach.
- Rozpowszechniać w środowisku przekonanie o wartości życia ludzkiego od momentu zapłodnienia.
- Strony internetowe ?pro-life?:
www.szansaspotkania.net (o świętości aktu małżeńskiego)
2. Diagnostyka i leczenie pary niepłodnej bez ingerencji w świętość aktu małżeńskiego
Obserwacja cyklu
W obserwacji cyklu wykrywamy:
- zaburzenia czynnościowe (np. hyperprolaktynemia, niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników-PCOS)
- niewydolność ciałka żółtego
- oceniamy biologiczny efekt działania progesteronu (lepsze niż by codziennie badać stężenie progesteronu we krwi)
- jakość śluzu - biologiczny efekt działania estradiolu
HSG histerosalpingografia badanie rentgenowskie macicy i jajowodów z użyciem kontrastu (podany kontrast do szyjki macicy powinien przejść do jajowodów i do jamy brzusznej) ? wykrywanie niepłodności mechanicznej. Może mieć efekt leczniczy w przypadku niewielkich zrostów w jajowodach.
Laparoskopowe zabiegi lecznicze:
W laparoskopii wycina się zrosty, kauteryzacja jajnika w PCOS. Usuwa mięśniaki, Resekcja ognisk endometriozy.
Mikrochirurgia ? udrażnianie jajowodów (do 40% skuteczności)
WIELU PAROM MOŻNA POMÓC MIKROCHIRURGIĄ ZAMIAST IVF (sztucznego zapłodnienia)
Skuteczność leczenia niepłodności powyższymi metodami:
Hyperprolaktynemia 80%
Czynnik jajowodowy 40%
3. DOBRE WIADOMOŚCI
- Polski Kodeks Etyki Lekarskiej w artykule 39a nie pozostawia żadnych wątpliwości: "Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub terapeutycznych."
- UE raczej nie będzie finansować badań na embrionach - Strasburg, 05.09.2006
Mimo niedawnej decyzji Rady Unii Europejskiej o możliwości finansowania badań z wykorzystaniem ludzkich embrionów w ramach 7. Ramowego Programu Badawczego UE, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że pieniądze europejskich podatników nie będą używane do budzących etyczny sprzeciw badań.
Na skutek oporu m.in. polskiego rządu w ramach wynegocjowanego kompromisu Komisja Europejska zobowiązała się do osobnego rozpatrywania każdego wniosku o finansowe wsparcie badań, zakładających wykorzystanie komórek macierzystych pochodzenia embrionalnego.
Konrad Szymański, poseł do Parlamentu Europejskiego wyjaśnia, że takie państwa jak Niemcy, Irlandia, czy Włochy, które miały wątpliwości co do decyzji w sprawie komórek macierzystych, mają wraz z Polską i innymi państwami sprzeciwiającymi się takim badaniom otwartą drogę do wyeliminowania tych wniosków, które budzą etyczny sprzeciw.
"Evangelium vitae", Jan Paweł II
Techniki sztucznej reprodukcji, choć wydają się służyć życiu, w rzeczywistości stwarzają możliwość nowych na nie zamachów. Są nie do przyjęcia z moralnego punktu widzenia. (...) Redukują życie ludzkie jedynie do roli "materiału biologicznego", którym można swobodnie dysponować.
lekarz ginekolog Adam Kuźnik